Ο Κώδικας οικογενειακού δικαίου Family Code από το 1954 επέτρεπε μόνο τις ρυθμίσεις«αποκλειστικής επιμέλειας» μετά το διαζύγιο. Υπήρχε μία δήλωση που έλεγε ότι «το κράτος προστατεύει τη μητέρα και το παιδί» που μίλαγε από μόνη της. Παρά τις πολυάριθμες αιτήσεις που πολλοί πατέρες υπέβαλαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο μετά την πτώση του κομουνισμού, (από το 1990 έως το 2011) αυτό το άρθρο ποτέ δεν κρίθηκε ανεφάρμοστο. Τελικά ο Κώδικας οικογενειακού δικαίου αντικαταστάθηκε με τον Νέο Αστικό Κώδικα στις 01.10.2011 και έκτοτε επιτρέπεται η κοινή επιμέλεια και η κοινή φροντίδα του παιδιού. Ο νέος αστικός κώδικας έθεσε ένα τεκμήριο ότι η κοινή επιμέλεια επιβάλλεται από το αληθές συμφέρον του παιδιού αλλά επίσης επιτρέπει την εξίσου κοινή επιμέλεια (σ.τ.μτφ. κοινή φροντίδα και ίσο χρόνο) εάν και οι δύο γονείς συμφωνούν. Εάν δεν υπάρχει συμφωνία των γονέων ο δικαστής είναι υποχρεωμένος από τον νόμο να εκδώσει μια απόφαση κοινής επιμέλειας.
Πριν την 01.10.2011 μόνο η αποκλειστική επιμέλεια ήταν δυνατή για τον δικαστή. Ο δικαστής ήταν υποχρεωμένος να διαλέξει ένα γονέα ο οποίος θα λάμβανε την επιμέλεια, σε 80 με 85 % των περιπτώσεων ήταν η μητέρα. Οι υπόλοιπες είναι υποθέσεις όπου η μητέρα δεν εμφανιζόταν στο δικαστήριο (λόγω μετανάστευσης, πολλές μητέρες είναι στο εξωτερικό και τα παιδιά παραμένουν για χρόνια με τον πατέρα) και σ’ αυτές τις περιπτώσεις ναι, ο πατέρας θα πάρει το παιδί γιατί
- Είτε η μητέρα δικαζόταν ερήμην (γιατί ήταν μετανάστρια για χρόνια)
- Είτε το παιδί ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 10 ετών και ο νόμος υποχρέωνε τον δικαστή ν’ ακούσει το παιδί και τα περισσότερα παιδιά που μένανε για χρόνια με τον πατέρα τους έλεγαν ότι θέλουν να συνεχίσουν να μένουν με τον πατέρα
- Είτε στην πραγματικότητα το παιδί το μεγάλωναν οι παππούδες του πατέρα και αυτό ήταν σαφές στον δικαστή που αποφάσιζε να συνεχίσει αυτή τη ρύθμιση αναθέτοντας την πειμέλεια στον πατέρα.
Αν και οι δύο γονείς ήσαν διαθέσιμοι, στην μεγαλύτερη πλειοψηφία τωβν υποθέσεων, 98 – 99 % των περιπτώσεων, η μητέρα έπαιρνε την επιμέλεια ακόμα και μητέρες με σωματικά προβλήματα, με κακοποίηση παιδιών (βία). Ο νόμος προσέφερε θεωρητικά ίσες ευκαιρίες να κερδίσουν την επιμέλεια αλλά στην πράξη, ένας πατέρας που ενδιαφερόταν πολύ για το παιδί δεν είχε καμία πιθανότητα να κερδίσει μπροστά στο «τεκμήριο υπέρ της μητέρας» που εφήρμοζε η νομολογία.
Η αρχή της μεταρρύθμισης : ο νόμος 272/2004 που ψηφίστηκε για να προετοιμάσει την είσοδο της χώρας στην ΕΕ :
Η προστασία της προσωπικής σχέσης του παιδιού και με τους δύο γονείς του εισήχθη για πρώτη φορά με τον νόμο 272/2004. Αυτός ο νόμος εισήγαγε την ιδέα ότι ο δικαστής πρέπει ν’ αποφασίσει σύμφωνα με το ύψιστο συμφέρον του τέκνου. Στην θεωρία αυτό έδινε ίσες ευκαρείες και στους δύο γονείς να πάρουν την επιμέλεια του παιδιού. Στην πράξη έγινε κατάχρηση από τους Δικαστές. Παρ΄όλ’ αυτά είχε παραμείνει η συνεισφορά του νόμου γιατί εισήγαγε την ιδέα ότι είναι δικαίωμα του παιδιού να έχει προσωπική σχέση με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει.
Νέοι Νόμοι :
1) Ο νέος αστικός κώδικας που τέθηκε σε ισχύ την 01.10.2011 επιτρέπει και στους δύο γονείς να συμφωνήσουν στην εξίσου κοινή επιμέλεια (joint physical custody). Εάν και οι δύο γονείες συμφωνήσουν σε αυτό το σχήμα (π.χ. 2 εβδομάδες και 2 εβδομάδες) αυτό θα γίνει εν γένει δεκτό απ΄οτον δικαστή. Εάν οι γονείς δεν συμφωνήσουν υπάρχει ένα «μαχητό τεκμήριο υπέρ της κοινής επιμέλειας”. Ξανά η “κατοικία” (εκεί όπου το παιδί θα ζήσει) στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι αυτή της μητέρας. Οι δικαστές είναι πολύ διστακτικοί να δώσουν σαν κατοικία του παιδιού αυτή του πατέρα. Δεν θα διατάξουν ποτέ την εναλλασσόμενη κατοικία / εξίσου κοινή επιμέλεια. (προς το παρόν δεν το επιτρέπει ο νόμος) χωρίς την συμφωνία και των δύο γονέων.
2) Ένας νέος νόμος τέθηκε σε ισχύ την 01.10.2013 (Law 257/30.09.213) – που άλλαξε μερικά θέματα σχετικά με το διαζύγιο (σαν επιτυχία των παρεμβάσεων του ARPCC στο Υπουργείο Εργασίας):
- Εισάγει στην νομοθεσία τον ορισμό του «ύψιστου συμφέροντος του παιδιού» – ο προισχύσας νόμος (272/2004 αναφερόταν στο ύψιστο συμφέρον του παιδιού αλλά δεν εξηγούσε πώς να εκτιμηθεί – και οι περισσότεροι δικαστές έκριναν ότι “είναι το ύψιστο συμφέρον του παιδιού να μείνει με την μητέρα ”. Ο νέος νόμος θέτει μερικούς σαφείς κανόνες.
- Ο νέος νόμος επίσης εμποδίζει τους γονείς από το να αποποιηθούν της επιμέλειας. Αυτό χρειάστηκε γιατί μεταξύ 01.10.2011 και 01.10.2013 είχαμε περίπου 50% των γονέων που πήγαιναν στο δικαστήριο του διαζυγίου και έλεγαν στον δικαστή (βαλμένοι από τους δικηγόρους ή από τον άλλο γονέα) ότι δεν συμφωνούν ν’ ασκούν κοινή επιμέλεια. Αυτό τώρα απαγορεύεται από τον νόμο 257/30.09.213 (επιτυχία της οργάνωσης ARPCC). Αναμένουμε ότι περίπου 20.000 παιδιά δεν θα χάσουν πια την έννομη σχέση τους (επιμέλεια) με τον πατέρα (οι πιο πολλοί που αποποιούντο της επιμέλειας ήσαν πατέρες).
- Έχει καθαρά κριτήρια για το πώς αποφασίζουμε ως προς την επιλογή της κατοικίας μεταξύ των δύο γονέων και δεν περιλαμβάνονται κριτήρια συνδεδεμένα με το «φύλο» του γονιού :
- Η διάθεση του κάθε γονέα να περιλάβει τον άλλο γονέα στις αποφάσεις που είναι σχετικές με το παιδί (την λεγόμενη «αρχή της Καλιφόρνιας»)
- Την διάθεση του γονιού να επιτρέψει τον άλλο γονέα να διατηρήσει την προσωπική στου σχέση με τον άλλο γονέα
- Τις συνθήκες διαβίωσης (π.χ. ποιος γονιός έχει ιδιόκτητο σπίτι, πόσο κατάλληλο είναι το σπίτι)
- Το ιστορικό βίας του γονέα σε βάρος του παιδιού
- Την απόσταση μεταξύ των σπιτιών του κάθε γονέα και του σχολείου.
Ελπίζουμε ότι αυτό θα οδηγήσει τους δικαστές, με το πέρασμα του χρόνου, στο να μην χρησιμοποιούν το αόρατο κριτήριο «το παιδί πάει στην μητέρα». Όσο πεσιμιστικό και αν ακούγεται, η κατάσταση θ’ αλλάξει σύντομα και μεσοπρόθεσμα. Η “προσκόλληση στην μητέρα» είναι πολύ βαθειά ριζωμένη στο μυαλό των δικαστών των διαζυγίων.
Διαμεσολάβηση και συμφωνητικά ανατροφής παιδιών :
Αφού από το 2013 όλοι οι άνθρωποι που προσφεύγουν στο Δικαστήριο οφείλουν πρώτα να προσφύγουν στην διαμεσολάβηση – αναμένεται ότι αυτό θα βοηθήσει κάποιους γονείς να μην ξεκινήσουν αντιδικίες και να συντάξουν μαζί με τους διαμεσολαβητές συμφωνίες ανατροφής του παιδιού. Δεν έχουμε αριθμούς του πόσα διαζύγια με παιδιά επιλύονται από τους διαμεσολαβητές. Η εκτίμησή μου είναι ότι αυτά είναι περίπου 10-20%, όχι περισσότερα. Το ARPCC δημοσίευσε ένα «ελάχιστο επίπεδο συμφωνητικού ανατροφής παιδιών «, δείτε εδώ here (editable) ή εδώ here (a filled one) το οποίο πολλοί μεσολαβητές χρησιμοποιούν ως «κείμενο αναφοράς. Ωστόσο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν ήθελε να κάνει επίσημο τον όρο «συμφωνητικό ανατροφής παιδιών.». Ο όρος αυτός / η ιδέα αυτή χρησιμοποιείται από πολλούς γονείς, δικηγόρους, διαμεσολαβητές ακόμα και δικαστές. Ο επίσημος όρος είναι «σύμβαση» ή «συμφωνία».
Ο χρόνος που περνάει το παιδί με τους δύο γονείς :
- Αν οι γονείς συμφωνούν για την εξίσου κοινή επιμέλεια, αυτό θα είναι μεταξύ 40-60% – πρακτικά αυτό είναι “μια βδομάδα με την μητέρα και μια βδομάδα με τον πατέρα ” ή “δύο βδομάδες με τον πατέρα και δύο βδομάδες με την μητέρα και κατά την διάρκεια των δύο εβδομάδων το παιδί συναντά τον άλλο γονιό 1-2 times/εβδομάδα+ περίπου “μισές τις διακοπές ”
- Εάν οι γονείς συμφωνούν για κοινή επιμέλεια (και υποστηριχθούν πολύ από διαμεσολαβητές ή εάν ο γονέας με τον οποίο το παιδί δεν διαμένει έχει καλούς δικηγόρους και αποδείξει ότι ασχολείται πολύ και πέσει σε ένα ανοιχτόμυαλο δικαστή, θα πάρει πιθανώς περισσότερο από “μια βδομάδα κάθε 14 μέρες ” … π.χ. θα πάρει επίσης 1-2 μέρες την εβδομάδα για να επισκευτεί το παιδί για λίγε ώρες και σπάνια με διανυκτέρευση + περίπου “τις μεισές διακοπές ”
- Αλλιώς ο πατέρας θα πάρει “μια βδομάδα κάθε 14 μέρες” + περίπου “μισές τις διακοπές” ή ακόμα λιγότερες διακοπές.
Shared custody in Romania today.
Old law:
The Family Code from 1954 allowed after divorce only “sole custody” arrangements. It was a statement there which said “the state protects the mother and the child” which tells you everything. Despite numerous claims many fathers made to the Constitutional Court after the communism ended (from 1990 till 2011) that article was never cancelled. Eventually the Family Code was replaced by the New Civil code in 01.10.2011 and since then also the joint custody (legal or physical) is allowed. The new civil code made as a presumption that joint legal custody is in the best interest of the child but also allows joint physical custody (= shared custody) if both parents agree to such deal. If they do not have an agreement the judge is obliged by law to grant a joint legal custody decision.
Before 01.10.2011 only sole custody was possible for the judge. The judge was obliged to select oneparent who will receive the ‘custody” – in 80-85% of the cases was the mother. The rest are cases where the mother was not appearing to the trial (due to emigration many women are abroad the kids remaining for years with the father – in such cases yes the father will get the kid cause because
- Either the mother did not show (being emigrated for many years)
- Either the child was more than 10 years old and the law oblige the judge to listen to the kid – most of those kids living for many years with the father told they want to continue to stay with the father
- Either in fact the kid was raised by the grandparents of the father and this was obvious by the judge who decided to continue this arrangement granting the custody to the father
If the both parent was available in the large majority of the cases 98-99% the mother got the custody despite sometimes mother with physical problems, with abuses against kids (violence. The law offered, in theory, the equal chances to win the custody but in fact , a very caring father never had any chance to win in front of the “maternal presumption” that was applicable by the jurisprudence.
Start of the reform – the Law 272/2004 to prepare the EU ascension:
Personal relationship of the kid with both parents were introduced in the legislation with the law272/2004. This law also introduced the idea that judge should decide based on the best interests of the child. In theory this gave equal changes to both parents to gain the custody of the kid. In practice this was abused by Judges. Still had value in introducing the idea that there is the right of the id to have personal relationship with the non-residential parent
New Laws:
1) New civil code entering in effect on 01.10.2011 allows for parents to agree on shared custody (so called joint physical custody). If both parents agree for such a plan (e.g. 2 weeks and 2 weeks) this would be generally accepted by the judge. If the parents do not agree there is a “rebuttable presumption for joint legal custody” . Again the “residence” (where the kid will live)in most of the cases will go to the mother. The judges are very reluctant to give the residence of the kid to father. They will never order shared residence (the law does not allow actually) if there is not a consensus of both parents.
2) A new law got in effect in 01.10.2013 (Law 257/30.09.213) – it changes several aspects in relation with the divorce (success of ARPCC lobby efforts with the Ministry of Work):
- Introduces in the legislation a definition of the “best interests of the child” – the old law (272/2004 referred to best interests of the child but never explained how to asses them – thus most judges decided that “it is in the best interest of the kid to stay with the mother”. The new law offer some clear rules.
- The new law also prevents parents to renounce to the custody. This was needed because between 01.10.2011 and 01.10.2013 we had about 50% of the parents going at the divorce trial and telling the judge (told so by lawyers or by the other parent) that they do agree not to have the joint legal custody . Now this is explicit forbidden by the Law 257/30.09.213 (success of my organization – ARPCC). We expect that about 20.000 children will not lose anymore the legal relationship (custody) with the father (most of those who renounced were fathers)
- Has clear set of criteria for deciding the residence between the two parents which does not include the “gender” of the parent:
o The opens of each parent to involve the other parent in the decisions related with the kid (the so called “Californian principle”)
o The openness of the parent to allow the other parent to preserve the personal relation with the other parent
o The housing situation (e.g. which parent owns a house, how suitable is the house)
o The history of violence of each parent against the kid
o The distance between the houses of each parent and the school
We hope this will guide the judges, over time, not to use the “kid goes to mother” invisible criteria. But are pessimistic this would actually significantly change the situation on short and medium term. The “maternal preference” is far to rooted in the minds of the divorce judges.
Mediation and parenting plans:
As of 2013 all the people who goes to Court needs first to go for mediation – it is expected this would help some parents not to enter the court and to write parental plans together with the mediators. Those parental plans are expected to offer the kid more time with the other parent. We do not have numbers how many divorces with kids are solved by mediators. My estimation is that this is about 10-20% no more. ARPCC published a “minimal standard parental plan”, see it here (editable) or here (a filled one) which many mediators are using as a “structure”. However the Ministry of Justice did not want to make official the term “parental plan”. This term/idea is used by many parents, lawyers, mediators and even judges. The official term is called “transaction” or “deal”.
Time spent by child with the parents:
- If parents agree for shared custody this would be between 40-60% – typically this is “one week with mother and one week with father” or “two weeks with father and two weeks with mother and during the two weeks the kids meet the other parent 1-2 times/week + about “half of holidays”
- If parents do agree also for joint legal custody (and they mediate or if the non-residential parent has good lawyers, proves a lot of involvement and meets an open minded judge, he will get probably more than “one week every 14 days” … e.g. he will also get 1-2 days per week to visit the kid for few hours, or in rare cases might be overnights + about “half of holidays”
- Otherwise the father is will get “one week every 14 days” + about “half of holidays” or even less holiday time.
Ένα άρθρο του Codin Baldan
