Η δικαστικοποίηση της οικογένειας. Ενα λάθος του οικογενειακού νομοθέτη

Η δικαστικοποίηση της οικογένειας. Ενα λάθος του οικογενειακού νομοθέτη

Του ΛΕΩΝΙΔΑ Ν. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

(www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=11.06.2005,id=80561496  )

Τα περιστατικά της έρευνας της «Ε» και η πρόσφατη καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων με οδηγούν στις ακόλουθες σκέψεις.

1. Κάνει εντύπωση ότι απόψεις θεωρούμενες ανεπίδεκτες συζήτησης στην ελληνική νομοθεσία δεν έπεισαν το ΕΔΔΑ, ιδίως η άποψη του ελληνικού Αρείου Πάγου ότι ο γονέας «δεν υποχρεούται να μεταστρέψει το φρόνημα του παιδιού». Αναμφίβολα όμως αποτελεί περιεχόμενο της αγωγής ενός παιδιού, και επομένως υποχρέωση του γονέα, να το κατευθύνει αποτελεσματικά σε ένα ζήτημα τόσο θεμελιώδες για το συμφέρον του, όπως είναι αυτό της ψυχικής του σχέσης με τους γονείς του.

2. Η αδυναμία μεταστροφής δεν μπορεί να εκλαμβάνεται ως τέρμα κάθε σχετικής συζήτησης. Η εμφάνιση εχθρικών αισθημάτων προς τον μη έχοντα την επιμέλεια γονέα του παιδιού μιας οικογένειας που βρίσκεται σε διάσταση ή σε διαζύγιο, είναι όχι μόνο προσβολή τού δικαιώματος οικογενειακής ζωής αλλά σύνηθες φαινόμενο εκδικητικών εγκαταλειφθέντων συζύγων. Εχω την αίσθηση ότι η συχνή θεώρηση της εγκατάλειψης ως λόγου μομφής κατά του εγκαταλείψαντος είναι βαθιά και ύποπτη πλάνη. Η αιτία εγκατάλειψης αφορά τουλάχιστον τις μισές, αν μη στις περισσότερες, περιπτώσεις την οικογενειακή συμπεριφορά τού εγκαταλειφθέντος ή της εγκαταλειφθείσης. Δεν ευσταθεί επίσης η συχνή άποψη ότι η δίκη για την επιμέλεια και την επικοινωνία μπορεί να κριθεί απομονωμένη από τη λοιπή διαδικαστική συμπεριφορά των γονέων. Η πείρα λέει ότι η συμπεριφορά του διαδίκου γονέα στο σύνολο των δικών είναι ο κυριότερος δείκτης τού χαρακτήρα. Η εν διαζεύξει υποχρέωση των γονέων να συνεργαστούν στην αγωγή τού ή των παιδιών θεωρείται συχνά μάταιη, θα έπρεπε όμως να είναι ρητή στο νόμο. Είναι αστείο να ορίζεται τούτο για τη διάρκεια του γάμου και να λείπει μετά τη λύση του. Ας αφήσουμε ότι επιτέλους το δικαστήριο θα πρέπει να εφαρμόζει και εδώ την αρχή «πες μου τον δικηγόρο σου να σου πω ποιος είσαι». Η επιλογή φιλόδικων δικηγόρων είναι γονική παράβαση.

3. Τις ημέρες αυτές συζητεί η Βουλή την προσθήκη ενός άρθρου 1532Α στον Αστικό Κώδικα, που δίνει την ευθύνη και εξουσία μέριμνας και λήψεως μέτρων στον εισαγγελέα. Η διάταξη είναι εύλογη. Μένει όμως το μείζον θέμα αν η μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου προ εικοσαετίας έχει ορθά ορίσει στα άρθρα 1512 και 1513 ΑΚ ότι το δικαστήριο επιλαμβάνεται σε κάθε περίπτωση διαζυγίου ή διαφωνίας. Το παλαιότερο δίκαιο όριζε ότι τα κορίτσια περισσότερο και τα αγόρια λιγότερο έμεναν στη μητέρα και περιόριζαν ουσιωδώς τη δικαστική ανάμιξη, τις αντιδικίες, την ανδροκρατική διάθεση να εκδικούνται οι συνήθως οικονομικώς ισχυρότεροι σύζυγοι τις εγκαταλείψασες συζύγους διά των οικογενειακών αντιδικιών. Εφθασε δικαστήριο να αφαιρέσει επιμέλεια αγοριού από διαζευγμένη μητέρα επειδή εργαζόταν. Τι επάγγελμα έκανε; Αν το χωράει ο νους σας! Ηταν παιδίατρος. Η εσφαλμένη βάση του «νέου» οικογενειακού δικαίου υπήρξε η άποψη -εκδηλούμενη και στα άρθρα 1512 και 1513 ΑΚ- ότι η σχέση προς τα παιδιά είναι θέμα «ισότητας των φύλων». Εγκυμόνησαν και εθήλασαν αμφότεροι;
*Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών